Eritema nodozum, genellikle diz ve diz altında bacak ön yüzünün derisinde ve ayakta ani (akut) gelişen, deriden kabarık, kızarık, ısı artışı olan, ağrılı, fındık veya ceviz büyüklüğündeki (genellikle 2-6 cm çapında) şişliklerdir. Bazen eklemin yakın komşuluğunda çıktıklarında, eklem iltihabı ile karıştırılabilir. Nadiren kronik (müzmin) ve sık tekrarlayan formu da vardır.
Eritema nodozum, derinin aşırı reaksiyon verdiği (alerjik olmayan) bir durumdur. Cilt altı yağ dokusunun mikropsuz iltihabıdır. Çok ağrılıdır. Ateş, yaygın vücut ağrısı, eklem ağrısı ve halsizlik gibi grip benzeri şikayetlere neden olur. Oluşan bu ağrılı ve kızarık şişlikler, hiç uç vermez; sivilce, apse, karbonkül veya fronkülden (karbonkül ve fronkül; deri altı mikrobik enfeksiyonlar) farkı budur. Patolojisi her ne sebebe bağlı olursa olsun, her zaman septal pannikülit (yağ dokusunun yangısı) olarak gelir. Sadece Behçet Hastalarında çıkan eritema nodozumlarda damar duvarı (vaskülit=perivasküler infiltrasyon) iltihabı bulguları da olabilir. Genellikle iz bırakmadan geçer; Behçet hastalığına bağlı çıkanlar deride koyu renkli iz bırakabilir. Bu nedenle eritema nodozumu olan bir hastadan, patolojik tanı için biyopsi alınması çok gereksiz yere yapılan bir uygulamadır. Enfeksiyona reaksiyonel olarak gelişen eritema nodozumlar, tedavi edilmeseler de genellikle 7 haftada iyileşir, bazen 5-6 aya uzayabilir.
Eritema nodozumun birçok nedeni vardır; ama en sık nedeni, streptokokların neden olduğu boğaz enfeksiyonudur. Nedenleri:
- Bakteriyel enfeksiyonlar: En sık Streptokokların neden olduğu boğaz enfeksiyonuna bağlı gelişir. Tüberküloz, Yersinia enterokoliti (ishal ve karın ağrısına neden olan gram negatif basil), Mycoplasma pneumonia enfeksiyonu, Lenfogranuloma venorum, Compylobacter, Salmonella bakteri enfeksiyonları gibi.
- Sarkoidoz: Hastaların %20’sinde eritema nodozum gelişir. Akut sarkoidozda; eritema nodozum, ateş, artrit ve uveit tablosuna; Löfgren sendromu da denir.
- Behçet Hastalığı: Eritema nodozum, Behçet Hastalığının tanı kriterlerinden biridir.
- Mantar enfeksiyonları: Coccidiodomycosis, Histoplasmosis, Blastomycosis gibi.
- İlaçlar: Sulfanamidler, sulfanilüre, oral kontraseptifler, gibi.
- İltihabi Barsak Hastalıkları: Ülseratif kolit, eritema nodozum,
- Gebelik: Bazı hastalarda gebeliğin 2. üç ayında (trimestrinde) çıkabilir.
- Hodgin Hastalığı ve lenfoma
- Temporal arterit gibi bazı vaskülitler.
Bazen hiçbir nedeni olmaksızın idiopatik olarak da gelişebilir.
Laboratuvarda; Streptokok enfeksiyonuna yönelik; boğaz kültürü, hızlı streptokok tarama testi veya ASO (anti-streptolizin O: geçirilmiş streptokok enfeksiyonunu gösterir). Gaita (dışkı) kültürü veya antijenik tarama testleri: Salmonella, Yersinia, Campylobacter için inceleme. Akciğer grafisi ile hiler bölgede genişleme; o bölgede lenfadenopati ile seyreden sarkoidoz taraması için yapılabilir. Sarkoidoz için yine kanda, ACE (anjiyotensin konverting enzim) düzeyi bakılabilir. İltihabi barsak Hastalığı, Behçet Hastalığı, ilaçlar gibi nedenler hep ayrıntılı anamnez (hastalık öyküsü) ve muayeneye dayanan tanılardır.
Eritema nodozum, hastaların çoğunda non-steroid anti-inflamatuar (kortizon olmayan inflamasyon giderici) ilaçlar, soğuk uygulama, ayak elavasyonu (yükseğe kaldırma) ve istirahat ile kısa sürede iyileşir. Tedaviye dirençli olgularda kısa süreli steroid kullanılabilir. Özellikle Behçet Hastalığında veya sık nükseden eritema nodozumlarda kolşisin tedavisi kullanılır. Çok nadiren romatolog takibinde; potasyum iyodür ve bazı romatizmal ilaçlar da kullanılabilir.
(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)
(Eritema Nodozum-Prof. Dr. Nuran Türkçapar’ın arşivinden)
(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)
