Osteonekroz Nedir?

Kemik, kan akımı desteğine ihtiyaç duyan canlı hücrelerden oluşmuştur. Herhangi bir nedenle kemiğe giden kan akımının kesilmesiyle gelişen kemik hücrelerinin ölmesine, kemikte çökme/yıkım durumuna osteonekroz denir. Osteonekroz, kemikte ağrı ve eklem hareketlerinde kısıtlanmaya neden olur. Kemiğin (epifiziyal) uç bölgesinde oluşur, o eklemde dejeneratif (aşınmaya bağlı) artrite neden olur. En sık kalça ve diz ekleminde gelişir; omuz, el ve ayaklar daha az etkilenen eklemlerdir.  Osteonekroz nadiren çene kemiğinde olur. 

Osteonekroz Neden Olur?

• En sık osteonekroz nedenleri:
• Kemiğe kan akımını kesen ciddi travmalar
• Kortikosteroid kullanımı (uzun süre ve yüksek dozda)
• Aşırı alkol tüketimi
• Sigara
• Daha az sıklıkta:
• Lupusta, vurgun (ani basınç değişikliği ile dalgıçlarda olduğu gibi), bazı kan hastalıkları (sickle cell anemi gibi), HIV enfeksiyonu, radyasyon tedavisi, bifosfonatlar (osteoporoz tedavisinde veya kemoterapi ile yükselen kalsiyumu düşürmek amacıyla kullanılan bifosfonatların implant sonrası çene kemiğinde osteonekroza gelişebilir) osteonekroza neden olur.

Osteonekroz Kimlerde Olur?

Her yıl, 1/10 000-20 000 sıklıkta osteonekroz gelişir. Her yaşta görülse de 20-50 arası yaşlarda daha sıktır. Her iki cinsiyette de görülür. Travma, kortikosteroid kullanımı, aşırı alkol kullanımı gibi yukarıda sıralanan risk faktörlerini taşıyanlarda gelişme riski fazladır. Bifosfonat kullanımıyla bildirilen çene osteonekrozlu vakaların çoğunluğu özelliği; kanser nedeniyle zolendronat veya pamidronat kullanan olgulardır. Osteoporoz nedeniyle bifosfonat kullanımında çene kemiğinde nekroz daha nadiren gelişir.

Osteonekroz Nasıl Teşhis Edilir?

Erken evrede hastaların pek şikâyeti yoktur. Hastaların giderek artan eklem ağrısı yakınmaları vardır. Eklem ağrısı, özellikle o ekleme ağırlık bindikçe artan özelliktedir. Erken evrelerde direkt grafiler normal olup; ancak manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ile tanıya gidilebilir.

Osteonekroz Nasıl Tedavi Edilir?

Osteonekrozun erken döneminde;

• Analjezikler
• Kilo verme

• Eklemin hareket açıklığını zorlayıcı egzersizden kaçınma ve ekleme stres getiren aktivitelerin azaltılması (zıplama, koşma gibi)
• Elektriksel uyarı (TENS)-kemik büyümesini uyarıcı etkisi vardır
• Kolesterol düşürücü ilaçlar
• Antikoagülanlar
• Hiperbarik oksijen tedavisi
• Elektromanyetik tedavi
• Alkol ve sigara kesilmeli. Steroid dozu en az miktara indirilmeli veya yerini alabilecek tedaviler tercih edilmeli.

Cerrahi tedavi: İleri osteonekroz olgularında, cerrahi tedavi uygulanır.

• Core dekompresyon 
• Osteotomi
• Non-vasülerize kemik greftleme
• Total artroplasti (protez ameliyatları)

Çene osteonekrozuyla genellikle diş hekimlerinden çene cerrahisi ile uğraşanlar veya yine Kulak Burun Boğaz uzmanları ilgilenir. Çene osteonekrozunun tedavisinde genellikle konservatif (koruyucu) tedaviler uygulanır. Ağrı kesici tedaviler, debritman (ölü dokunun temizlenmesi), antibiyotikler ve antiseptik gargaralar gibi.

(Prof. Dr. Nuran Türkçapar, Güncelleme Mart-2022)